Η θεραπεία της διπολικής διαταραχής αποτελεί πρόκληση για τον σύγχρονο κλινικό και, παρά την πρόοδο της ψυχοφαρμακολογίας, οι επιλογές παραμένουν περιορισμένες και τα αποτελέσματα συχνά μη ικανοποιητικά. Η σύγχρονη έρευνα επικεντρώνεται στην ανεύρεση νέων φαρμακευτικών παραγόντων για όλες τις φάσεις της διπολικής διαταραχής, για την αντιμετώπιση μανιακών και καταθλιπτικών επεισοδίων και τη θεραπεία συντήρησης. Ιδιαίτερα η πρόληψη των υποτροπών και η μακροπρόθεσμη σταθεροποίηση συνιστά μείζονα θεραπευτικό στόχο. Οι συνδυαστικές θεραπείες και η πολυφαρμακία αποτελούν την πλέον συχνή τακτική επιλογή στη πρόληψη των υποτροπών. Επιπλέον, στη φάση συντήρησης οι ασθενείς βιώνουν συχνά υπολειπόμενα συμπτώματα από τη διάθεση, παρουσιάζουν γνωστικά ελλείμματα και λειτουργική έκπτωση, κάτι που καταδεικνύει τη μη επαρκή αποτελεσματικότητα των υπαρχουσών θεραπειών και την ανάγκη για νέες, στοχευμένες, αποτελεσματικές και ασφαλείς θεραπείες για τη διπολική διαταραχή. Η παρούσα ανασκόπηση εστιάζει σε δραστικές ουσίες για τη θεραπεία συντήρησης που διερευνώνται την τελευταία 5ετία. Οι υπό έρευνα ουσίες έχουν δοκιμαστεί ή δοκιμάζονται είτε ως μονοθεραπεία είτε ως θεραπεία ενίσχυσης σε κλινικές δοκιμές που έχουν προχωρήσει έως την φάση 3 ή σε προκλινικά μοντέλα διπολικής διαταραχής. Ενώ αναμένεται η ολοκλήρωση πολλών τρεχουσών μελετών, τα μέχρι τώρα αποτελέσματα δείχνουν ότι η παλιπεριδόνη και η πρεγκαμπαλίνη ίσως έχουν θέση στη θεραπεία συντήρησης της διπολικής διαταραχής. Επιπρόσθετα, η δεξτρομεθορφάνη, που δρα κυρίως ως NMDA ανταγωνιστής, παρουσιάζεται ως ενδιαφέρουσα ουσία για περαιτέρω μελέτη. Ωστόσο η μεμαντίνη που είναι επίσης NMDA ανταγωνιστής δεν έχει δώσει ενθαρρυντικά αποτελέσματα. Από την άλλη πλευρά, οι μέχρι τώρα δοκιμές ω-3 λιπαρά οξέα και κυτιδίνη δεν έδειξαν ανώτερη αποτελεσματικότητα σε σχέση με το εικονικό φάρμακο, παρόλο που έχουν τόσο νευροτροφικές όσο και νευροπροστατευτικές ιδιότητες. Η αντιεπιληπτικής δράσης εσλικαρβαζεπίνη είχε κάποιες ενδείξεις αποτελεσματικότητας ως μονοθεραπεία. Όσον αφορά στις μελέτες σε προκλινικά, πειραματικά μοντέλα, οι υπό έρευνα ουσίες φαίνεται να ακολουθούν το νευροβιολογικό μονοπάτι του λιθίου, που εξακολουθεί να είναι η «χρυσή επιλογή» για την πρόληψη υποτροπών στη διπολική διαταραχή. Κύριοι θεραπευτικοί στόχοι είναι η συνθετική κινάση της γλυκόζης 3 (GSK-3) και το μονοπάτι της φωσφοϊνοσιτόλης (IMP), που υποστηρίζεται ότι εμπλέκονται στη δράση του λιθίου. Επιπλέον, η διατήρηση των κιρκάδιων ρυθμών εξετάζεται σε προκλινικές και κλινικές μελέτες με τη διερεύνηση της αποτελεσματικότητας και ασφάλειας των ουσιών CK-01 και ραμελτεόνης αντίστοιχα. Η έρευνα εστιάζει επίσης σε φαρμακευτικά μόρια που σχετίζονται με επιγεννητικές μεταβολές ή τη ρύθμιση της γονιδιακής έκφρασης, όπως η ιστόνη της δεακετυλάσης (HDAC). Θα πρέπει επίσης να επισημανθεί ότι η ανάπτυξη έγκυρων και αξιόπιστων πειραματικών μοντέλων διπολικής διαταραχής, που προς το παρόν παραμένει αρκετά αμφιλεγόμενη, θα συμβάλει στην κατανόηση των παθογενετικών μηχανισμών της αλλά και στην ανεύρεση κατάλληλων και αποτελεσματικών θεραπειών. Επίσης, η βελτίωση των μελετών σε μεθοδολογικά ζητήματα όπως η διάγνωση, η κλινική ετερογένεια, ο χρόνος παρακολούθησης, οι διαφορές ανάμεσα στα φύλα και η συννοσηρότητα, μπορεί να προαγάγουν την έρευνα. Οι τρέχουσες μελέτες αφήνουν περιθώρια για την ανάπτυξη νέων δραστικών ουσιών στο άμεσο μέλλον, μολονότι υπάρχουν μεθοδολογικοί περιορισμοί στην έρευνα για τη θεραπεία συντήρησης στη διπολική διαταραχή. Οι νέοι θεραπευτικοί στόχοι περιλαμβάνουν όχι μόνο τους ήδη γνωστούς μηχανισμούς δράσης αλλά και νέα παθοφυσιολογικά μονοπάτια που πιθανώς εμπλέκονται στη διπολική διαταραχή.

Λέξεις ευρετηρίου: Διπολική διαταραχή, θεραπεία συντήρησης, νέοι θεραπευτικοί στόχοι, νέοι φαρμακολογικοί παράγοντες.

Σ. Δημητρακόπουλος & Γ. Κωνσταντακόπουλος (σελίδα 169) - Πλήρες άρθρο (Αγγλικά)