H σχέση της σχιζοφρένειας με την πόλη είναι γνωστή και πολλαπλώς τεκμηριωμένη στη βιβλιογραφία, αφήνοντας όμως αρκετές ερωτήσεις αναπάντητες. Ενώ είναι σαφές πως υπάρχει αυξημένη επίπτωση σχιζοφρένειας στις πόλεις, εντούτοις δεν έχει αποδειχθεί εμφατικά μια αιτιακή σχέση μεταξύ των δύο, ούτε έχει εντοπιστεί η κατεύθυνση μιας πιθανής αιτιότητας. Επίσης, παρά την επισήμανση πως αρκετές κλινικές και επιδημιολογικές παράμετροι παίζουν ρόλο στη σχέση μεταξύ της σχιζοφρένειας και της πόλης, η σχέση αυτή δεν έχει ερευνηθεί ούτε έχει ερμηνευθεί ολιστικά. Συγκεκριμένα, έχουν διερευνηθεί εκτενώς βιολογικές, ψυχολογικές και κοινωνικές παράμετροι, συνήθως σε απομόνωση, αλλά όχι συνδυαστικά ως μέρος του ευρύτερου περιβάλλοντος της πόλης. Μια έννοια που ενδεχομένως θα μπορούσε να λειτουργήσει ως τέτοια συνδυαστική παράμετρος της βιο-ψυχο-κοινωνικής προσέγγισης και του αστικού περιβάλλοντος είναι η έννοια της ψυχικής ανθεκτικότητας (psychological resilience). Η έννοια αυτή αποτελεί κεντρική ιδέα της Προληπτικής Ψυχιατρικής, τόσο σε θεωρητικό επίπεδο, όσο και σε πρακτική εφαρμογή. Αναφέρεται στην ικανότητα του ανθρώπου να αντεπεξέρχεται στις αντιξοότητες και να ανακάμπτει. Περιγράφει με ολιστικούς όρους την ψυχολογική δυναμική που έχει ο κάθε άνθρωπος, λαμβάνοντας συνδυαστικά υπόψη τους θετικούς παράγοντες στην ψυχοσύνθεσή του, αλλά και πώς αυτή λειτουργεί και αντιδρά μέσα στο περιβάλλον του. Είναι πολύ ενδιαφέρον πως η ίδια έννοια, και μάλιστα με το ίδιο όνομα (αστική «ανθεκτικότητα» – urban resilience), απαντά στη διεθνή βιβλιογραφία για τον πολεοδομικό σχεδιασμό και την αρχιτεκτονική, και αναφέρεται στην ιδιότητα μιας πόλης να βοηθά τους κατοίκους και τα συστήματά της να ανθίστανται και να ανακάμπτουν απέναντι σε αντιξοότητες. Όπως και στους ανθρώπους, οι παράγοντες που καθιστούν την πόλη ανθεκτική είναι πολλοί και πολύπλοκοι. Παραδόξως όμως, οι παράγοντες που ορίζουν την ψυχική και την αστική ανθεκτικότητα θεωρητικά είναι συγγενείς, καθώς τελικά και οι δύο «ανθεκτικότητες» υπηρετούν τον άνθρωπο/πολίτη. Έτσι οι παράγοντες που συνθέτουν την αστική ανθεκτικότητα μπορούν να είναι συμπληρωματικοί ως προς τους παράγοντες που συνθέτουν την ψυχική ανθεκτικότητα και αντίστροφα. Συνεπώς, όχι μόνο είναι η εννοιολογική συγγένεια της αρχιτεκτονικής/πολεοδομικής με την ψυχική ανθεκτικότητα λογική, είναι και οι επιμέρους παράγοντες που τις συνθέτουν συγγενείς. Θα ήταν ενδιαφέρουσα η μελέτη αυτών των παραγόντων και η εξέταση του ρόλου της ανθεκτικότητας (ή της έλλειψής της) στην εμφάνιση ψυχικών ασθενειών –και δη σχιζοφρένειας– στις πόλεις. Στην παρούσα εργασία παρουσιάζουμε τις ιδέες της ψυχικής και της αστικής ανθεκτικότητας, εντοπίζουμε τους παράγοντες που χαρακτηρίζουν την αστική ανθεκτικότητα, και ανιχνεύουμε την πρακτική σχέση της με την ψυχική ανθεκτικότητα στην περίπτωση της σχιζοφρένειας. Τέλος, διερευνούμε τη δυνητική χρησιμότητα και τις προοπτικές που προκύπτουν για την αντιμετώπιση της σχιζοφρένειας, για τη δημόσια υγεία και για την έρευνα, από μια τέτοια διεπιστημονική προσέγγιση.

Λέξεις ευρετηρίου: Ψυχική ανθεκτικότητα, αστική ανθεκτικότητα, σχιζοφρένεια, προληπτική ψυχιατρική.

Ν.Γ. Χριστοδούλου, M.Λ. Βασενχόβεν, Σ.Θ. Ρασσιά. (σελίδα 342)

Πλήρες άρθρο σε pdf