Εξήντα χρόνια πλησιάζουν από την πρώτη έκδοση της κοινωνιολογικής μελέτης του Goffman για το κοινωνικό στίγμα και η έρευνα για τη σύνδεση του με την ψυχική ασθένεια, από τότε μέχρι σήμερα, παρήγαγε σημαντική γνώση που διασταυρώνει διαφορετικά επιστημονικά πεδία, όπως της ψυχιατρικής με τις κοινωνικές επιστήμες. Η παρούσα εργασία στοχεύει στην ανασκόπηση των βασικών ευρημάτων και της γνώσης που παρήχθη, κατά τις τελευταίες δεκαετίες εξετάζοντας: α) τη θεωρητική διάκριση της έννοιας, κατά τους Pryor & Reeder, σε κοινωνικές διαδικασίες που καλύπτουν το δημόσιο στιγματισμό, τον αυτοστιγματισμό, το θεσμοθετημένο στιγματισμό και το στιγματισμό λόγω οικειότητας, β) αντιπροσωπευτικά ευρήματα διεθνών εμπειρικών ερευνών σχετικά με τη μεταβολή των δημόσιων στάσεων απέναντι στην ψυχική ασθένεια, γ) τη μέτρηση του κοινωνικού στίγματος σχετιζόμενο με την ψυχική ασθένεια και την ανάπτυξη μεθοδολογιών, όπως κλίμακες και βινιέτες, δ) την κατανόηση του κοινωνικού στιγματισμού ως μηχανισμού παραγωγής και αναπαραγωγής των ανισοτήτων, ε) τη μελέτη των ψυχολογικών και κοινωνικών επιπτώσεων του στίγματος στα άτομα-στόχους των προκαταλήψεων, όπως και του άμεσου συγγενικού και κοινωνικού τους περιβάλλοντος, και τέλος τις δημόσιες καμπάνιες που προάγουν την εξάλειψη του κοινωνικού στίγματος στην ψυχική ασθένεια. Τα σύγχρονα θεωρητικά μοντέλα, όπως των Pescosolido & Martin, προσεγγίζουν το κοινωνικό στίγμα ως μια διαλεκτική διαδικασία που συμβαίνει εντός ενός δεδομένου ιστορικού πλαισίου σχέσεων κυριαρχίας και οι Link & Phelan εξηγούν πώς το κοινωνικό στίγμα, άλλοτε φανερά και άλλοτε άδηλα, παράγεται και παγιώνεται μέσω επίσημων θεσμικών πρακτικών. Οι διαχρονικές συγκρίσεις των ευρημάτων από τις διεθνείς μελέτες ως προς τις στάσεις του γενικού πληθυσμού απέναντι στην ψυχική ασθένεια δείχνουν, εκτός από την ένταση των προκαταλήψεων, και ορισμένες θετικές μεταβολές, όπως την αύξηση της κοινωνικής ανοχής, της ανοιχτότητας στην κοινοποίηση προσωπικών θεμάτων ψυχική υγείας, και την αναζήτηση επαγγελματικής βοήθειας. Οι πολυδιάστατες μετρήσεις έναντι των σφαιρικών, ειδικευμένες σε συγκεκριμένους τύπους κοινωνικού στίγματος, φαίνεται πως καλύτερα συμβάλλουν στην κατανόηση του. Οι καμπάνιες για την εξάλειψη του δημόσιου στίγματος θα ήταν χρήσιμο να ανανεώσουν τα περιεχόμενα και την συνολική τους στρατηγική προς την ανάδειξη βιογραφικών ιστοριών από ανθρώπους με ιστορικό ψυχικής ασθένειας οι οποίοι ανάρρωσαν κομίζοντας προς το ευρύ κοινό μηνύματα ελπίδας και προοπτικής.

ΛΕΞΕΙΣ ΕΥΡΕΤΗΡΙΟΥ: κοινωνικό στίγμα, ψυχική ασθένεια, επισκόπηση, ανισότητες

Αναστασία Ζήση

Πλήρες άρθρο σε pdf