Kατά την τελευταία δεκαετία έχει πραγματοποιηθεί μια σειρά μελετών με σκοπό να διερευνηθεί εάν η έκθεση στην εικονική πραγματικότητα μπορεί να αποτελέσει μια εναλλακτική μορφή θεραπείας για τη θεραπεία των ψυχικών διαταραχών και ειδικότερα των διαταραχών άγχους.Η έκθεση στη φαντασία, που αποτελεί ένα από τα συστατικά της γνωσιακής-συμπεριφορικής ψυχοθεραπείας, δεν μπορεί να εφαρμοστεί εύκολα σε όλους τους ασθενείς και στις περιπτώσεις αυτές τουλάχιστον η χρήση της εικονικής πραγματικότητας μπορεί να προτιμηθεί ως εναλλακτική ή ενισχυτική ψυχοθεραπευτική τεχνική. Οι περισσότερες μελέτες με χρήση εικονικής πραγματικότητας έχουν επικεντρωθεί στις διαταραχές άγχους, κυρίως στις ειδικές φοβίες, αλλά κάποιες επεκτείνονται και σε άλλες διαταραχές, όπως τις διαταραχές πρόσληψης τροφής, την ουσιοεξάρτηση, τον έλεγχο του πόνου και την παρηγορητική φροντίδα και αποκατάσταση. Κύρια χαρακτηριστικά της θεραπείας με εικονική πραγματικότητα είναι: «η αλληλεπίδραση», η «εμβύθιση» και η «παρουσία». Υψηλά επίπεδα «εμβύθισης» και «παρουσίας» σχετίζονται με αυξημένη ανταπόκριση στη θεραπεία έκθεσης σε εικονικά περιβάλλοντα, καθώς και σε καλύτερα θεραπευτικά αποτελέσματα και παρατεταμένα θεραπευτικά οφέλη. Οι συνήθεις συσκευές που χρησιμοποιούνται ώστε να επιτευχθεί η εμβύθιση του ασθενούς σε εικονικά περιβάλλοντα είναι οι φερόμενες στο κεφάλι (Head-Mounted Displays, HMD), οι οποίες είναι μόνο για ατομική χρήση και το Σύστημα Αυτόματου Εικονικού Περιβάλλοντος (Computer Automatic Virtual Environment, CAVE), το οποίο μπορεί να χρησιμοποιείται από περισσότερους από έναν ασθενή. Τα μειονεκτήματα των θεραπειών με εικονική πραγματικότητα συνοψίζονται στις δυσκολίες που προκύπτουν λόγω των απαιτούμενων ειδικών γνώσεων της τεχνολογίας, στο κόστος των συσκευών και στις παρενέργειες. Είναι απαραίτητη η εκπαίδευση των θεραπευτών ώστε να μπορούν να χειρίζονται το τεχνολογικό υλικό και να το προσαρμόζουν στις ανάγκες της κάθε περίπτωσης. Το κόστος των συσκευών είναι υψηλό, αλλά με τη συνεχή εξέλιξη της τεχνολογίας αυτό μειώνεται συνεχώς. Η εμβύθιση κατά τη διάρκεια της θεραπείας μπορεί να προκαλέσει στους ασθενείς ήπιες και παροδικές παρενέργειες, όπως ναυτία, ζάλη ή πονοκέφαλο. Η μέχρι σήμερα όμως εμπειρία δείχνει ότι η εικονική πραγματικότητα προσφέρει αρκετά πλεονεκτήματα. Η αποφυγή του ασθενούς να εκτεθεί σε πραγματικά φοβογόνα ερεθίσματα αμβλύνεται με τη χρήση της εικονικής πραγματικότητας αφού το άτομο εκτίθεται σε αυτά όσες φορές το επιθυμεί και μάλιστα με την επίβλεψη του θεραπευτή. Η τεχνική πραγματοποιείται στο γραφείο του θεραπευτή, εξασφαλίζοντας έτσι το απόρρητο και την εμπιστευτικότητα. Ο θεραπευτής μπορεί να ελέγχει τα απρόοπτα γεγονότα που θα μπορούσαν να συμβούν κατά την έκθεση του ασθενούς σε πραγματικές καταστάσεις. Κυρίως όμως ο θεραπευτής μπορεί να ελέγχει τον βαθμό της έκθεσης και να τον προσαρμόζει ανάλογα με τις ανάγκες του ασθενούς. Η εικονική πραγματικότητα μπορεί να φανεί ιδιαίτερα χρήσιμη σε κάποιες συγκεκριμένες ψυχολογικές καταστάσεις. Για παράδειγμα, οι ασθενείς με διαταραχή στρες μετά από τραυματισμό τείνουν να αποφεύγουν την ανάκληση των τραυματικών γεγονότων. Η έκθεση στην εικονική πραγματικότητα μπορεί να αντιμετωπίσει το πρόβλημα αυτό παρέχοντας στον ασθενή έναν μεγάλο αριθμό ερεθισμάτων που ενεργοποιούν τις αισθήσεις, προκαλώντας έτσι τις απαραίτητες θεραπευτικές ψυχοσωματικές αντιδράσεις, ανεξάρτητα από την προθυμία ή την ικανότητα ανάκλησης του τραύματος με τη φαντασία.

Λέξεις ευρετηρίου: Εικονική πραγματικότητα, έκθεση σε εικονική πραγματικότητα, θεραπεία με εικονική πραγματικότητα, γνωσιακή-συμπεριφορική θεραπεία, διαταραχή άγχους, διαταραχή μετατραυματικού στρες, διαταραχή πανικού.

Β. Μητρούσια, Ο. Γιωτάκος (σελίδα 276) - Πλήρες άρθρο