Η Θεωρία του Νου (ΘτΝ) αναφέρεται στην ικανότητά μας να αποδίδουμε στους άλλους νοητικές καταστάσεις, όπως πεποιθήσεις, προθέσεις και επιθυμίες, επιτρέποντάς μας έτσι να εξηγήσουμε, να χειριστούμε και να προβλέψουμε τη συμπεριφορά των άλλων. Έχει βρεθεί επανειλημμένα ότι οι ασθενείς με σχιζοφρένεια παρουσιάζουν ελλείμματα στη ΘτΝ. Ο σκοπός της παρούσας εργασίας ήταν να διερευνηθούν τα ελλείμματα στη ΘτΝ σε ασθενείς με σχιζοφρένεια, χρησιμοποιώντας μια δοκιμασία που εξετάζει μια συναισθηματική πλευρά της ΘτΝ, συγκεκριμένα το τεστ «αυτού που δεν έπρεπε να ειπωθεί». Για το συγκεκριμένο τεστ απαιτούνται ικανότητες που αφορούν τη «γνωστική» πλευρά της ΘτΝ (δηλαδή τη γνώση ότι το άτομο που προσβάλλει τον άλλον δεν έχει αντιληφθεί ότι δεν έπρεπε να κάνει κάτι τέτοιο), καθώς και ικανότητες που σχετίζονται με μια πιο «συναισθηματική» πλευρά της ΘτΝ (δηλαδή την ενσυναίσθηση για το πρόσωπο που έγινε αποδέκτης της προσβολής). Εκτιμήθηκαν 40 νοσηλευόμενοι ασθενείς με σχιζοφρένεια (32 άνδρες) και 30 υγιείς (24 άνδρες) με ανάλογη ηλικία, επίπεδο εκπαίδευσης και αναλογία ανδρών/γυναικών. Όλοι οι ασθενείς πληρούσαν τα κριτήρια κατά DSM-IV για σχιζοφρένεια. Τέσσερα γραπτά σενάρια που περιλάμβαναν «Αυτό που δεν έπρεπε να ειπωθεί» (όπου κάποιος λέει εν αγνοία του κάτι προσβλητικό ή άσχημο μπροστά στον ίδιο τον ενδιαφερόμενο) παρουσιάζονταν σε κάθε εξεταζόμενο. Οι συμμετέχοντες διάβαζαν κάθε σενάριο και απαντούσαν σε μια σειρά 4 ερωτήσεων: «μήπως κάποιος είπε κάτι που δεν έπρεπε να ειπωθεί;» (εντοπισμός αυτού που δεν έπρεπε να ειπωθεί)· «γιατί δεν έπρεπε να το πει;» (εκτίμηση των πιθανών αρνητικών συνεπειών στους άλλους)· «γιατί το είπε;» (εκτίμηση της άγνοιας του ομιλητή)· «πώς πιστεύεται ότι ένιωσε το άλλο άτομο;» (επίγνωση για τη συναισθηματική αντίδραση των άλλων). Οι ασθενείς με σχιζοφρένεια είχαν σημαντικά χαμηλότερες επιδόσεις σε σύγκριση με τους υγιείς σε όλες τις συνθήκες που εξετάστηκαν: εντοπισμός αυτού που δεν έπρεπε να ειπωθεί [U=366,5, p=0,001], γιατί δεν έπρεπε να ειπωθεί [U=215,5, p<0,001], γιατί ειπώθηκε [t(65)=4,294, p<0,001], και ενσυναίσθησης [U=372, p=0,001]. Μόνο η 3η συνθήκη (γιατί δεν έπρεπε να ειπωθεί) συσχετιζόταν σημαντικά με την ηλικία πρώτης διάγνωσης (r=0,462, p=0,004), καθώς και με τα θετικά συμπτώματα (r=–0,391, p=0,017) και τη γενική ψυχοπαθολογία (r=–0,339, p=0,040). Η παρούσα εργασία υποστηρίζει έτι περισσότερο προηγούμενα ευρήματα για δυσκολίες στη ΘτΝ σε ασθενείς με σχιζοφρένεια, όπως αυτή μετρήθηκε μέσω «αυτού που δεν έπρεπε να ειπωθεί». Το τελευταίο πέρα από την κατανόηση της νοητικής κατάστασης περιλαμβάνει και την κατανόηση της συναισθηματικής κατάστασης ενός ανθρώπου που δέχτηκε μια μη σκόπιμη προσβολή. Η έλλειψη ενσυναίσθησης των ασθενών με σχιζοφρένεια και συνεπώς η αδυναμία τους να αντιληφθούν «αυτό που δεν έπρεπε να ειπωθεί» μπορεί να προκαλεί σοβαρά προβλήματα στην καθημερινή τους επικοινωνία με τους άλλους. Κατάλληλες γνωστικές παρεμβάσεις μπορεί να βοηθήσουν τους ασθενείς αυτούς να αποφύγουν να πληγώνουν τα συναισθήματα των άλλων ανθρώπων και έτσι να βελτιώσουν τις διαπροσωπικές τους σχέσεις.

Λέξεις ευρετηρίου: «Αυτό που δεν έπρεπε να ειπωθεί», θεωρία του νου, ενσυναίσθηση, σχιζοφρένεια.

Μ. Γιαννακού, Μ.Ε. Κοσμίδου, Ε.Ι. Ναζλίδου, Δ. Λιώλιος, Ε. Παρλαπάνη, Β.Π. Μποζίκας (σελίδα 17)

Πλήρες άρθρο σε pdf (Αγγλικά)