Η ψυχοσωματική ιατρική είναι ένα διεπιστημονικό πεδίο της ιατρικής που ασχολείται με την αλληλεπίδραση βιολογικών, ψυχολογικών, κοινωνικών και συμπεριφορικών παραγόντων στη γένεση μιας διαταραχής. Βασικό στοιχείο της ψυχοσωματικής θεώρησης είναι η επίδραση του στρες στη διαταραχή της ομοιόστασης και τη συνεπακόλουθη ανάδυση της συμπτωματολογίας. Οι τομείς παρέμβασης στην ψυχοσωματική ιατρική περιλαμβάνουν την τροποποίηση συμπεριφορών υγείας, την συνολική ψυχοσωματική προσέγγιση, την ψυχοθεραπεία και τη φαρμακοθεραπεία. Σύμφωνα με τα αναθεωρημένα Διαγνωστικά Κριτήρια για την Ψυχοσωματική Έρευνα, καίριο ρόλο στην ψυχοσωματική θεώρηση παίζει η αξιολόγηση των ψυχοκοινωνικών συνιστωσών που επηρεάζουν την ευαλωτότητα στη νόσο, όπως είναι το αλλοστατικό φορτίο, ο τύπος Α προσωπικότητας, η αλεξιθυμία, η συμπεριφορά στη νόσο (illness behavior) και ψυχολογικές εκδηλώσεις, όπως η πτώση ηθικού, η ευερέθιστη διάθεση και τα δευτερογενή σωματικά συμπτώματα. Πλήθος ψυχοθεραπευτικών στρατηγικών όπως η γνωσιακή-συμπεριφορική ψυχοθεραπεία, η θεραπεία Εευεξίας (well-being therapy), η βασισμένη στην ενσυνειδητότητα (mindfulness) μείωση του στρες αλλά και άλλες θεραπευτικές τεχνικές, όπως η βιοανάδραση, ενδείκνυνται (συχνά συνεπικουρικά) στην αντιμετώπιση πλείστων ψυχοσωματικών νοσημάτων. Έχει φανεί ότι οι περισσότερες από τις παρεμβάσεις αυτές επιδρούν θετικά στην νευροπλαστικότητα του εγκεφάλου και τη μείωση του αλλοστατικού φορτίου, με σκοπό να ανταπεξέλθει ο οργανισμός στο στρες. Ακόμη, η ψυχοθεραπεία έχει φανεί ότι επιφέρει δομικές και λειτουργικές αλλαγές στον εγκέφαλο με διαμεσολάβηση μηχανισμών μάθησης και μηχανισμών μακροπρόθεσμης ενίσχυσης (long-term potentiation). Οι ψυχοφαρμακολογικές παρεμβάσεις χρήζουν προσοχής όσον αφορά στις παρενέργειες που πιθανόν επιδεινώνουν τη σωματική νόσο, αλλά και αντίστροφα οι φαρμακολογικές παρεμβάσεις για τη σωματική νόσο παρουσιάζουν ενίοτε ψυχιατρικές παρενέργειες. Επισημαίνεται επίσης ο ευεργετικός ρόλος του κοινωνικού δικτύου στήριξης και της ευεξίας/ευδαιμονίας. Τέλος, αναφέρεται η σημασία των επιγενετικών μηχανισμών καθώς οι τελευταίοι αποτελούν στόχους ψυχοθεραπευτικών παρεμβάσεων και σύγχρονων στοχευμένων φαρμακολογικών παρεμβάσεων. Σκοπός της πολυεπίπεδης αυτής στρατηγικής είναι η προαγωγή μιας ανθρωπιστικής, ολιστικής φροντίδας και η βελτίωση της υγείας του ατόμου. Πυλώνα της ολιστικής αυτής προσέγγισης αποτελεί η διεπιστημονική ομάδα συνεργασίας με τον ασθενή με σκοπό την πληρέστερη διαχείριση θεμάτων όπως η διάγνωση, θεραπεία και η πρόγνωση της ψυχοσωματικής νόσου.

ΛΕΞΕΙΣ ΕΥΡΕΤΗΡΙΟΥ: Ψυχοσωματική ιατρική, βιοψυχοκοινωνικό μοντέλο, ψυχοθεραπεία, νευροπλαστικότητα, ολιστική προσέγγιση.

Αγγελική Θεοδωρακοπούλου, Ιωάννης Τόλλος, Γεώργιος Ν. Χριστοδούλου

Πλήρες άρθρο σε pdf