Ο μόλυβδος αποτέλεσε έναν από τους πιο επικίνδυνους τοξικούς περιβαλλοντικούς παράγοντες στον δυτικό κόσμο, και εξακολουθεί να αποτελεί κίνδυνο σε πολλές περιοχές του πλανήτη. Η νευροτοξική του δράση είναι πολύ έντονη και σε μεγάλο βαθμό τα όρια ασφαλείας της συγκέντρωσής του στο αίμα παραμένουν άγνωστα. Σκοπός της παρούσας εργασίας είναι η βιβλιογραφική ανασκόπηση του θέματος από τη μεριά της κοινωνικής ψυχιατρικής. Δομημένη –με τη χρήση του περιβάλλοντος Dialog Datastar– βιβλιογραφική ανασκόπηση στις βάσεις δεδομένων MEDLINE, EMBASE, CAB Global Health, Cochrane Library γύρω από τις νευροψυχιατρικές εκδηλώσεις της άμεσης και μακροχρόνιας έκθεσης του οργανισμού στον μόλυβδο. Ο μόλυβδος επιδρά στο χολινεργικό, ντοπαμινεργικό και γλουταμινεργικό σύστημα, επεμβαίνοντας με αυτόν τον τρόπο στη φυσιολογική λειτουργία των νευροδιαβιβαστών. Οι νευροτοξικές επιδράσεις του μολύβδου στο κεντρικό νευρικό σύστημα περιλαμβάνουν απόπτωση και τοξικότητα από υπερδιέγερση (excitotoxicity), επιδρώντας στην αποθήκευση και απελευθέρωση νευροδιαβιβαστών και μεταβάλλοντας τους υποδοχείς τους. Τόσο η άμεση όσο και η μακροχρόνια έκθεση στον μόλυβδο προκαλεί σοβαρά νευρολογικά συμπτώματα και πιθανώς μόνιμα γνωσιακά ελλείμματα. Η πιο σοβαρή επίπτωση της δηλητηρίασης από μόλυβδο στα παιδιά είναι η οξεία εγκεφαλοπάθεια, σε συγκεντρώσεις πλάσματος >100 μg/dL στους ενήλικες και 80–100 μg/dL στα παιδιά. Πρώιμα συμπτώματα νευροτοξικότητας από μόλυβδο περιλαμβάνουν ευερεθιστότητα, κεφαλαλγία, διαταραχές προσοχής, τόσο στους ενήλικες όσο και στα παιδιά. Όσο η έκθεση στα παιδιά αυξάνεται, παρουσιάζονται νευροσυμπεριφορικές διαταραχές, όπως μείωση της προσοχής, αδυναμία να ακολουθήσει οδηγίες και εντολές, μειωμένη ενασχόληση με παιχνίδια, χαμηλός δείκτης νοημοσύνης σε επίπεδα πλάσματος 10–35 μg/dL. Μερικές έρευνες υποστηρίζουν πως η γνωσιακή έκπτωση και η μείωση του δείκτη IQ στα παιδιά μπορεί να προκληθεί και σε χαμηλότερες συγκεντρώσεις μολύβδου στο πλάσμα, ακόμη και <10 μg/dL. Το πιο κοινό νευρολογικό σύμπτωμα στους ενήλικες αποτελεί η περιφερική νευροπάθεια, με πτώση καρπού ή/και άκρου ποδός. Μελέτες έδειξαν συσχέτιση μεταξύ προγεννητικής έκθεσης στον μόλυβδο με αντικοινωνική συμπεριφορά και σχιζοφρένεια. Η μακρά έκθεση στον μόλυβδο που καταλήγει σε χαμηλή με μεσαίου μεγέθους συγκέντρωση μολύβδου στο πλάσμα έχει συσχετισθεί με κατάθλιψη, γενικευμένη αγχώδη διαταραχή και άλλες συμπεριφορικές διαταραχές. Υψηλές συγκεντρώσεις μολύβδου στο πλάσμα έχουν συσχετισθεί με ψυχωσικά συμπτώματα, όπως ψευδαισθήσεις και παραληρητικές ιδέες, και πιο σπάνια με ψυχωσικά σύνδρομα. Παρά την απαγόρευση της χρήσης του μολύβδου στη βενζίνη, στα χρώματα και στις σωληνώσεις του νερού, σημαντικές ποσότητες μολύβδου παραμένουν σε υποβαθμισμένες περιοχές σύγχρονων μητροπόλεων, κυρίως στις ζώνες μετάβασης, στα κέντρα των πόλεων, καθώς και σε περιοχές εξόρυξης μολύβδου και στις αναπτυσσόμενες χώρες, ενώ οι ασφαλείς συγκεντρώσεις στο περιβάλλον δεν είναι ακόμα σαφώς καθορισμένες. Ο μόλυβδος αποτελούσε αλλά και εξακολουθεί να αποτελεί έναν περιβαλλοντικό παράγοντα που αυξάνει τη νευρολογική και ψυχιατρική νοσηρότητα. Επίσης συμβάλλει ιδιαίτερα στην πρόκληση αναπτυξιακών διαταραχών κυρίως σε υποβαθμισμένες περιοχές. Η πρόληψη θα πρέπει να αποτελεί το σημαντικότερο μέσον αντιμετώπισης της δηλητηρίασης από μόλυβδο.

Λέξεις ευρετηρίου: Μόλυβδος, έκθεση, νευροτοξικότητα, όριο ασφαλείας.

Θ. Βορβολάκος, Στ. Αρσενίου, Μ. Σαμακουρή - Πλήρες άρθρο (Αγγλικά)