Πολύ συχνά παρατηρείται στη διπολική διαταραχή μειωμένη διαπροσωπική, κοινωνική και επαγγελματική λειτουργικότητα, όχι μόνο στις οξείες φάσεις της νόσου αλλά και κατά τις περιόδους ύφεσης. Το εύρημα αυτό εγείρει ερωτήματα για την παράλληλη επίδραση πολλών παραγόντων, όπως τα εμμένοντα υποκλινικά συμπτώματα αλλά και τα νευροψυχολογικά ελλείμματα, στην ψυχοκοινωνική δυσλειτουργία των διπολικών ασθενών. Η δυσλειτουργία της κοινωνικής νόησης και ιδιαίτερα της Θεωρίας του Νου (ΘτΝ) είναι επίσης πιθανό να παίζει σημαντικό ρόλο στη λειτουργικότητα των ασθενών αυτών, κατ’ αντιστοιχία με ό,τι έχει βρεθεί σε ασθενείς με σχιζοφρένεια. Η παρούσα μελέτη είχε ως σκοπό να διερευνήσει την πιθανή επίδραση κλινικών και νοητικών παραγόντων στην ψυχοκοινωνική λειτουργικότητα ασθενών με διπολική διαταραχή κατά την ύφεση της νόσου, συνεκτιμώντας τη ΘτΝ και ένα ευρύ φάσμα βασικών νοητικών λειτουργιών. Σαράντα εννέα ασθενείς με διπολική διαταραχή τύπου Ι σε ύφεση και 53 υγιείς συμμετέχοντες αξιολογήθηκαν με μια συστοιχία νευροψυχολογικών δοκιμασιών για το γενικό νοητικό δυναμικό, τις οπτικοχωρικές ικανότητες, τη μνήμη εργασίας, την προσοχή, την ταχύτητα επεξεργασίας, τη λεκτική μνήμη και τις εκτελεστικές λειτουργίες. Η ΘτΝ αξιολογήθηκε με τη δοκιμασία αναγνώρισης ατοπήματος (Faux Pas Recognition Test). Οι δύο ομάδες εναρμονίστηκαν ως προς το φύλο, την ηλικία και το επίπεδο εκπαίδευσης. Στους ασθενείς χορηγήθηκαν επίσης οι κλινικές κλίμακες: Ηamilton Rating Scale for Depression (HRSD), Young Mania Rating Scale (YMRS), Brief Psychiatric Rating Scale (BPRS), ενώ για την εκτίμηση της ψυχοκοινωνικής λειτουργικότητας χρησιμοποιήθηκε η κλίμακα Global Assessment of Functioning (GAF). Προκειμένου να ελεγχθεί ταυτόχρονα η συμβολή περισσότερων μεταβλητών στην ψυχοκοινωνική λειτουργικότητα, διενεργήθηκε ανάλυση πολλαπλής παλινδρόμησης με ιεραρχική μέθοδο. Οι ασθενείς με διπολική διαταραχή παρουσίασαν σε σύγκριση με τους υγιείς μάρτυρες σημαντικά ελλείμματα σε όλες τις βασικές νοητικές λειτουργίες πλην της λεκτικής μνήμης. Είχαν επίσης σημαντικά φτωχότερη επίδοση από τους υγιείς στη συνολική βαθμολογία του Faux Pas και στη γνωστική συνιστώσα της ΘτΝ, αλλά όχι στη συναισθηματική συνιστώσα της ΘτΝ. Βρέθηκαν σημαντικές συσχετίσεις της ψυχοκοινωνικής λειτουργικότητας των ασθενών με τη βαρύτητα της συμπτωματολογίας, ειδικότερα της καταθλιπτικής (p<0,001) και της ψυχωσικού τύπου (p=0,001), με την ύπαρξη ιστορικού ψυχωσικών επεισοδίων (p=0,031) και με τη ΘτΝ, τόσο με τη γενική ικανότητα (p=0,001) όσο και με τη γνωστική (p=0,023) και τη συναισθηματική συνιστώσα (p=0,004). Κατά την ανάλυση πολλαπλής παλινδρόμησης, μόνον η επίδραση της ΘτΝ στην ψυχοκοινωνική λειτουργικότητα παρέμεινε σημαντική. Τα ευρήματα της παρούσας μελέτης αναδεικνύουν ότι τόσο τα υποκλινικά συμπτώματα όσο και οι νοητικές δυσλειτουργίες, ειδικότερα οι δυσλειτουργίες στην κοινωνική νόηση, επιδρούν αρνητικά στην ψυχοκοινωνική λειτουργικότητα των ασθενών με διπολική διαταραχή κατά την ύφεση της νόσου. Επιπλέον, καταδεικνύουν τον κεντρικό ρόλο που παίζει η ΘτΝ στη λειτουργικότητα των ασθενών αυτών. Η ΘτΝ είναι ο παράγοντας που διαμεσολαβεί στη σχέση άλλων κλινικών και νοητικών παραμέτρων με τη λειτουργικότητα και έχει επιπλέον σημαντική επίδραση στις κοινωνικές δεξιότητες ανεξάρτητα από άλλους παράγοντες. Κατά συνέπεια, ειδικές θεραπευτικές παρεμβάσεις που βελτιώνουν την κοινωνική νόηση, αναμένεται να έχουν ιδιαίτερα ευεργετικά αποτελέσματα όσον αφορά τη σφαιρική λειτουργικότητα των ασθενών με διπολική διαταραχή. Πρέπει ωστόσο να διερευνηθεί η συμβολή και άλλων κλινικών παραμέτρων (συνυπάρχουσες διαταραχές προσωπικότητας, χρήση ουσιών και γενικευμένο άγχος) αλλά και ψυχοκοινωνικών παραγόντων (στίγμα, αυτοστιγματισμός, έλλειψη κοινωνικού δικτύου) στη λειτουργικότητα των ασθενών αυτών.

Λέξεις ευρετηρίου: Κοινωνική λειτουργικότητα, νοητική δυσλειτουργία, Θεωρία του Νου, κοινωνική νόηση, διπολική διαταραχή, ύφεση.

Γ. Κωνσταντακόπουλος, Ν. Ιωαννίδη, Μ. Τυπάλδου, Δ. Σακκάς, Π. Ουλής† - Πλήρες άρθρο (Αγγλικά)