Η επικράτηση του βιοψυχοκοινωνικού μοντέλου στην επιστήμη της ψυχιατρικής αναδεικνύει την σπουδαιότητα της διερεύνησης της κλινικής σημασίας της θρησκευτικότητας σε ασθενείς με ψυχωτικές διαταραχές. Λόγω του πνευματικού και υπερφυσικού χαρακτήρα των θρησκευτικών πεποιθήσεων, η διάκριση αυτών από τις θρησκευτικές παραληρητικές ιδέες αποτελεί απαιτητικό εγχείρημα. Καίριο διαφοροδιαγνωστικό ρόλο φαίνεται να διαδραματίζουν η αυτοαναφορική φύση της δοξασίας, η παρουσία συνοδού ψυχιατρικής συμπτωματολογίας και η επίδραση στη λειτουργικότητα. Τα ψυχωτικά συμπτώματα με θρησκευτικό περιεχόμενο απαντώνται συχνά στην ψυχιατρική κλινική πράξη. Η μελέτη των ανωτέρω συμπτωμάτων καθίσταται δυσχερής, λόγω αντικειμενικών δυσκολιών που αφορούν τις διαφοροποιήσεις στον ορισμό αυτών, την διακύμανση που παρουσιάζουν στην πορεία του χρόνου και την ισχυρή επιρροή που ασκείται από το εκάστοτε κοινωνικό και πολιτισμικό περιβάλλον σε αυτά. Φαίνεται να υπάρχει θετική συσχέτιση μεταξύ θρησκευτικότητας και εμφάνισης θρησκευτικών παραληρητικών ιδεών στους πάσχοντες ψυχωτικούς, χωρίς όμως να είναι ξεκάθαρο αν η σχέση είναι αιτιοπαθογενετική. Το περιεχόμενο των θρησκευτικών παραληρητικών ιδεών φαίνεται να επηρεάζεται σημαντικά από το άμεσο κοινωνικό περιβάλλον διαβίωσης του ατόμου καθώς και από τις πεποιθήσεις και στάσεις του οικογενειακού περιβάλλοντος του ασθενή. Οι θρησκευτικές παραληρητικές πεποιθήσεις χαρακτηρίζονται από αυξημένες τιμές βεβαιότητας διαποτίζοντας σε μεγαλύτερο βαθμό το σύνολο των εμπειριών του ατόμου. H παρουσία τους σε ασθενείς με ψύχωση συνδέεται με βαρύτερη συμπτωματολογία, υψηλότερη δοσολογία φαρμακευτικής αγωγής και πτωχότερη πρόγνωση. Η αυξημένη βαρύτητα της ψύχωσης με θρησκευτικού περιεχομένου συμπτωματολογία φαίνεται να συνδέεται με γενετικούς παράγοντες και μεγαλύτερο γενετικό φορτίο. Επιπλέον, καθοριστικό προγνωστικό παράγοντα αποτελεί και η αυξημένη διάρκεια της μη θεραπευμένης ψύχωσης (DUP). Αυτό μπορεί να αντανακλά μειωμένη εγρήγορση του εγγύτερου περιβάλλοντος των ασθενών που πρωτοεμφανίζουν ψυχωτική συμπτωματολογία με θρησκευτικό περιεχόμενο. Άλλες σημαντικές διαστάσεις προγνωστικού χαρακτήρα αποτελούν η ελλιπής συμμόρφωση των ασθενών στη θεραπεία, η μεγαλύτερη αντίσταση που προβάλλουν απέναντι στην ψυχιατρική αντιμετώπιση της διαταραχής και τον αποκλεισμό τους από τις θρησκευτικές κοινότητες, καθώς και τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά́ των θρησκευτικών παραληρητικών ιδεών, οι οποίες φαίνονται περισσότερο διαβρωτικές για τον ψυχισμό σε σύγκριση με άλλες παραληρητικές ιδέες. Η θρησκεία και η πνευματικότητα κατέχουν προεξάρχουσα θέση στη ζωή́ της πλειονότητας των ασθενών με ψύχωση, ωστόσο στην κλινική́ πράξη συχνά υποτιμώνται. Η ευαισθητοποίηση των επαγγελματιών ψυχικής υγείας πάνω σε ζητήματα θρησκευτικής και πνευματικής φύσεως μπορεί να αποδειχθεί ωφέλιμη τόσο για την πρόληψη όσο και για τη βέλτιστη αντιμετώπιση των ψυχωτικών διαταραχών.θρησκεία και η πνευματικότητα κατέχουν προεξάρχουσα θέση στη ζωή́ της πλειονότητας των ασθενών με ψύχωση, ωστόσο στην κλινική́ πράξη συχνά υποτιμώνται. Η ευαισθητοποίηση των επαγγελματιών ψυχικής υγείας πάνω σε ζητήματα θρησκευτικής και πνευματικής φύσεως μπορεί να αποδειχθεί ωφέλιμη τόσο για την πρόληψη όσο και για τη βέλτιστη αντιμετώπιση των ψυχωτικών διαταραχών.

ΛΕΞΕΙΣ ΕΥΡΕΤΗΡΙΟΥ: παραληρητικές ιδέες, παραληρητικές ιδέες θρησκευτικού περιεχομένου, θρησκευτικότητα, ψυχωτικές διαταραχές.

Νατάσα Σοφού, Ορέστης Γιαννακόπουλος, Ευαγγελία Αραμπατζή, Γιώργος Κωνσταντακόπουλος

Πλήρες άρθρο σε pdf (Αγγλικά)