Οι Διαταραχές Προσωπικότητας αποτελούν το πιο αμφιλεγόμενο διαγνωστικό όρο της σύγχρονης ψυχιατρικής. Όμως υφίσταται ένας κοινός τόπος στο πεδίο της θεραπευτικής αντιμετώπισης: η ψυχοθεραπεία των ασθενών με Διαταραχές Προσωπικότητας αποτελεί απαραίτητη θεραπευτική πρόταση. Ερευνητικά δεδομένα επιβεβαιώνουν την παραδοχή αυτή, ιδίως για την ψυχοδυναμική και τη γνωσιακή-συμπεριφορική ατομική ψυχοθεραπεία.¹

Από τη δεκαετία του ‘80 και μετά αναπτύχθηκαν ψυχοθεραπευτικές παρεμβάσεις με στόχο να πετύχουν βαθιές αλλαγές στη χαρακτηριολογική παθολογία των πιο σοβαρών περιπτώσεων με Διαταραχές Προσωπικότητας, αξιοποιώντας τα υπάρχοντα ψυχιατρικά πλαίσια (ενδονοσοκομειακά τμήματα, νοσοκομεία ημέρας). Τα τελευταία θεωρήθηκαν ως ο αναγκαίος συγκρατητικός (ή εμπεριέχων, κατά την ψυχαναλυτική ορολογία) παράγων για την αντιμετώπιση των εκδραματίσεων και των αυτοκαταστροφικών συμπεριφορών των ασθενών αυτών.² Η ψυχοθεραπεία νοείται ως πολύμορφη (multimodal), με την παράλληλη χορήγηση ατομικών και ομαδικών συνεδριών καθώς και εκφραστικών ψυχοθεραπειών. Το επικρατέστερο μοντέλο είναι το ψυχοδυναμικό.

Σήμερα διαθέτουμε πολλές έρευνες που δείχνουν ότι οι μορφές αυτές συνδυασμού ψυχιατρικού πλαισίου και εντατικής ψυχοθεραπευτικής προσέγγισης παρέχει στατιστικά σημαντικά θετικά αποτελέσματα σε σύγκριση με τις κοινές θεραπευτικές παρεμβάσεις σε εξωνοσοκομειακή βάση ή με τις νοσηλείες χωρίς ψυχοθεραπευτικό προσανατολισμό.

Οι ερευνητικές ομάδες με επικεφαλείς τους Chiesa^3,4 και Vermote⁵ για την ενδονοσοκομειακή θεραπεία και τους Karterud^6,7 και Bateman & Fonagy,^8,9 για τη μερική νοσηλεία, έχουν δώσει σαφείς ενδείξεις για την αποτελεσματικότητά τους στη θεραπεία των Διαταραχών Προσωπικότητας.

Τέλος, σε πρόσφατη ερευνητική μας εργασία,¹⁰ νατουραλιστικής μεθοδολογίας, δώσαμε δεδομένα από την ενδονοσοκομειακή θεραπεία σοβαρά πασχόντων ασθενών με Διαταραχές Προσωπικότητας (που πληρούσαν τα κριτήρια για, κατά Μ.Ο., 4.5 διαγνώσεις σύμφωνα με το DSM-ΙV). Σε ποσοστό 57% οι ασθενείς ελάμβαναν φαρμακευτική αγωγή επιπροσθέτως της ψυχοθεραπευτικής αντιμετώπισης. Η μελέτη μας έδειξε ότι η χορήγηση μόνο ψυχοθεραπείας, πάντα εντός του ενδονοσοκομειακού πλαισίου, ήταν αποτελεσματική –σε στατιστικά σημαντικό επίπεδο– στην έκβαση της θεραπείας ως προς την παρορμητικότητα των ασθενών, όχι όμως ως προς την αυτοκτονικότητα τους. Στην τελευταία υπέρτερη ήταν η χορήγηση συνδυασμού φαρμακευτικής αγωγής και ψυχοθεραπείας. Τα αποτελέσματα αυτά χρειάζονται επιβεβαίωση καθώς είναι τα μόνα στη βιβλιογραφία
σχετικά με τον συνδυασμό ψυχοθεραπευτικών προγραμμάτων και φαρμακοθεραπείας σε σοβαρές περιπτώσεις Διαταραχών Προσωπικότητας. Σε κάθε περίπτωση, δείχνουν τον δρόμο για τη σύγκλιση των ψυχοδυναμικών πρακτικών με την τρέχουσα ψυχιατρική και ψυχοφαρμακολογική πρακτική για τη θεραπεία σοβαρά πασχόντων ασθενών με Διαταραχές Προσωπικότητας.

Γρηγόρης Βασλαματζής
Καθηγητής Ψυχιατρικής Πανεπιστημίου Αθηνών,
Αιγινήτειο Νοσοκομείο, Αθήνα

Bιβλιογραφία

1. Verheul R, Herbrink M. The efficacy of various modalities of psychotherapy for personality disorders. A systematic review of the evidence and clinical recommendations. Int Rev Psychiat 2007, 19:25–38
2. Vaslamatzis G, Zervis C, Ioannovits E, Kokkosi M, Lamnidis N, Tsani C et al. Borderline patient: Psychoanalytic psychotherapy in clinical framework. Kastaniotis Editions, 2005 Athens, Greece (In Greek)
3. Chieza Μ, Fonagy P, Holmes J, Drahorad C. Residential vs community treatment of personality disorders: a comparative study of three treatment programs. Am J Psychiatry 2004, 161:1463–1470
4. Chieza M, Fonagy P, Holmes J. 6 years follow up of three treatment programs to personality disorders. J Pers Disord 2006, 20:493–509
5. Vermote R, Lowyck B, Luyten P, Vertommen H, Corveleyn J, Verhaest Y et al. Process and outcome in psychodynamic hospitalization based treatment for patients with a personality disorder. J Nerv Ment Dis 2010, 198:110–115
6. Karterud S, Vaglum S, Friis S, Irion T, Johns S, Vaglun P. Day hospital therapeutic community treatment for patients with personality disorder. J Nerv Ment Dis 1992, 180:238–243
7. Karterud S, Pedersen G, Bjordal E. Day treatment of patients with personality disorders. Experiences from a Norwegian treatment research network. J Pers Disord 2003, 17:243–262
8. Bateman A, Fonagy P. Effectiveness of partial hospitalization based treatment of borderline personality disorder. Am J Psychiatry 1999, 156:1563–1569
9. Bateman A, Fonagy P. 8 years follow up of partial treatment for borderline personality disorder. Am J Psychiatry 2008, 165:631–638
10. Vaslamatzis Gr, Theodoropoulos P, Vondikaki S, Karamanolaki H, Milia Tsanira M, Gourounti K. Is the residential combined (psychotherapy plus medication) treatment of patients with severe personality disorder effective in terms of suicidality and impulsivity? J NervMent Dis 2014, 202:138–143

Πλήρες άρθρο σε pdf