Σύνδρομο Cotard ονομάζεται ένα σύνολο συμπτωμάτων, όπου προεξάρχουν οι υποχονδριακές και μηδενιστικές παραληρηματικές ιδέες, με χαρακτηριστικότερες τις παραληρηματικές ιδέες «είμαι νεκρός» και «τα όργανά μου δεν υπάρχουν». Επίσης, περιγράφονται αγχώδης και καταθλιπτική διάθεση, ιδέες ενοχής-τιμωρίας, δαιμονικής κατοχής και αθανασίας, αυτοκτονική και αυτοακρωτηριαστική συμπεριφορά. Η πρώτη περιγραφή του συνδρόμου έγινε από τον Cotard το 1880, σε διάλεξή του όπου παρουσίασε το κλινικό περιστατικό μιας ασθενούς του. Ο ίδιος το ονόμασε αρχικά «υποχονδριακό παραλήρημα» και κάποια χρόνια αργότερα «παραλήρημα των αρνήσεων», ενώ μετά τον θάνατό του έλαβε το όνομα «παραλήρημα Cotard». Στη διεθνή βιβλιογραφία επικράτησαν οι όροι «μηδενιστικό παραλήρημα» και «σύνδρομο Cotard», αντί των όρων «παραλήρημα των αρνήσεων» και «παραλήρημα Cotard». Στο παρόν κείμενο παρουσιάζεται η περίπτωση μιας κυρίας 59 ετών, που νοσηλεύτηκε στην κλινική μας μετά από απόπειρα αυτοκτονίας, η οποία εμφάνιζε επί δύο έτη περίπου συμπτώματα συνδρόμου Cotard, δηλαδή καταθλιπτική διάθεση, ιδέες παραληρηματικές, υποχονδριακές, μηδενιστικές, αθανασίας, ενοχής-τιμωρίας, αυτοκτονικό ιδεασμό, αλλά και έντονη ψυχοκινητική επιβράδυνση, υποβουλησία και κλινοφιλία. Δεν έλαβε ποτέ τη φαρμακευτική αγωγή που της είχε χορηγηθεί, ενώ ενίοτε αρνιόταν και τη σίτιση. Κατά τη νοσηλεία της στην κλινική μας έγινε πλήρης εργαστηριακός και απεικονιστικός έλεγχος, που ανέδειξε χρόνιες ισχαιμικές αλλοιώσεις, περικοιλιακή λευκοεγκεφαλοπάθεια και διάχυτη εγκεφαλική ατροφία στην MRI εγκεφάλου, ενώ όλα τα υπόλοιπα ευρήματα ήταν φυσιολογικά. Τέθηκε σε αγωγή με αλοπεριδόλη, μιρταζαπίνη και βενλαφαξίνη, σταδιακά βελτιώθηκαν η ψυχοκινητικότητα, η τάση για ενέργεια και η διάθεσή της, δεν εξέφραζε αυτοκτονικό ιδεασμό, οι παραληρηματικές ιδέες υφέθηκαν σε ένταση και μπορούσε πλέον να τις αμφισβητεί. Εξήλθε σε βελτιωμένη κλινική εικόνα, μετά από νοσηλεία 44 ημερών. Το σύνδρομο Cotard δεν περιλαμβάνεται στα σύγχρονα ταξινομικά συστήματα (ICD-10, DSM-5). Στη βιβλιογραφία όμως έχει διαιρεθεί σε τρεις τύπους, ανάλογα με την κλινική εικόνα: ψυχωτική κατάθλιψη, Cotard τύπου I και Cotard τύπου II, ενώ έχουν προταθεί τρία στάδια εξέλιξής του: στάδιο επώασης, στάδιο έξαρσης και στάδιο χρονιότητας. Έχει συνδεθεί με ποικίλες ιατρικές καταστάσεις, όπως έμφρακτα του εγκεφάλου, μετωποκροταφική ατροφία, επιληψία, εγκεφαλίτιδα, όγκοι του εγκεφάλου, κρανιοεγκεφαλική κάκωση. Επίσης, έχει συσχετιστεί με ψυχιατρικές καταστάσεις, όπως νοητική υστέρηση, επιλόχεια κατάθλιψη, διαταραχή αποπροσωποποίησης, κατατονία, σύνδρομο Capgras, σύνδρομο Fregoli, σύνδρο- μο Οδυσσέα, σύνδρομο koro. Έχουν αναφερθεί στη βιβλιογραφία αρκετές περιπτώσεις επιτυχημένης φαρμακευτικής θεραπείας, είτε μονοθεραπείας με κάποιο αντικαταθλιπτικό, αντιψυχωτικό ή λίθιο είτε θεραπείας συνδυασμού αντικαταθλιπτικού με αντιψυχωτικό. Πιο συχνά αναφέρεται η ηλεκτροσπασμοθεραπεία (ΗΣΘ) ως αποτελεσματική θεραπευτική αντιμετώπιση του συνδρόμου Cotard, η εφαρμογή της οποίας θα πρέπει να ακολουθεί τις πρόσφατες θεραπευτικές οδηγίες των υποκείμενων καταστάσεων.

Λέξεις ευρετηρίου: Σύνδρομο Cotard, υποχονδριακό παραλήρημα, μηδενιστικό παραλήρημα.

Ν.Π. Μοσχόπουλος, Σ. Καπρίνης, Ι. Νηματούδης (σελίδα 296) - Πλήρες άρθρο