Η νόσος Alzheimer (ΝΑ) είναι η πιο κοινή μορφή προοδευτικής νευροεκφυλιστικής άνοιας σε ηλικιωμένους και κλινικά χαρακτηρίζεται από προοδευτική εξασθένηση των γνωστικών λειτουργιών, στις οποίες περιλαμβάνονται η μειωμένη κριτική ικανότητα, η αδυναμία λήψης αποφάσεων, η δυσκολία προσανατολισμού, ενώ και στα πιο προχωρημένα στάδια συνοδεύονται από διαταραχές της συμπεριφοράς και μειωμένη λεκτική ικανότητα. Παθολογοανατομικά χαρακτηριστικά της νόσου αποτελούν οι νευροϊνιδιακοί σχηματισμοί (neurofibrillary tangles, NFT), οι νευριτικές πλάκες αμυλοειδούς (neuritic plaques, NP) και η απώλεια των συνάψεων και τελικώς των νευρώνων. Σημαντικό ρόλο στην εξέλιξη της νόσου φαίνεται να παίζει η παρουσία φλεγμονώδους διεργασίας, η οποία κατευθύνεται από τα ενεργοποιημένα νευρογλοιακά κύτταρα και καταλήγει στην υπερπαραγωγή πρωτεϊνών οξείας φάσης, ενεργοποίηση του συμπληρώματος και επαγωγή φλεγμονωδών ενζυμικών συστημάτων. Οι παράγοντες αυτοί μπορούν να συμβάλουν στη νευρωνική δυσλειτουργία και τον θάνατο των κυττάρων. Στις πρωτεΐνες οξείας φάσης ανήκουν και οι κυτοκίνες, οι οποίες εκκρίνονται από τα νευρογλοιακά κύτταρα και μπορούν είτε να ενισχύσουν τη φλεγμονώδη αντίδραση είτε να την καταστείλουν, ρυθμίζοντας έτσι την ένταση και τη διάρκεια της άνοσης απάντησης. Στην κατηγορία των κυτοκινών ανήκουν αρκετές ιντερλευκίνες (ILs) και διάφοροι παράγοντες (TNF-α, TGF-β). Οι ιντερλευκίνες εμπλέκονται σε πολύπλοκες μεσοκυττάριες αλληλεπιδράσεις μεταξύ νευρώνων, μικρογλοίας και αστροκυττάρων, καθώς και σε ενδοκυττάρια σηματοδοτικά μονοπάτια, τα οποία είναι απαραίτητα ώστε να προωθηθεί ο φλεγμονώδης καταρράκτης, που χαρακτηρίζει τη νευροπαθολογία της ΝΑ. Έχει παρατηρηθεί ότι αυξημένα επίπεδα των προ-φλεγμονωδών κυτοκινών, συμπεριλαμβανομένων του παράγοντα νέκρωσης όγκων (Tumor Necrosis Factor, TNF), της ιντερλευκίνης 1β (IL-1β), ιντερλευκίνης 6 (IL-6) και της ιντερφερόνης γ (IFN-γ), μπορούν να αναστείλουν τη φαγοκύτωση του αμυλοειδούς Aβ σε εγκεφάλους ασθενών με ΝΑ και με τον τρόπο αυτόν να παρεμποδιστεί η αποτελεσματική απομάκρυνση της πλάκας από τα κύτταρα μικρογλοίας, ενώ μπορεί να προάγουν την αστρογλοίωση και τον νευρωνικό θάνατο. Κανονικά, κατά τη διάρκεια του ανοσολογικών διεργασιών, διατηρείται μια ισορροπία μεταξύ προ- και αντι- φλεγμονωδών επιρροών. Στην περίπτωση της ΝΑ όμως, η ανώμαλη συσσώρευση διαλυτών ολιγομερών αμυλοειδούς δίνει έναυσμα στην υπερβολική απελευθέρωση προφλεγμονωδών παραγόντων, η οποία είναι δυσανάλογη σε σχέση με την παραγωγή ρυθμιστικών παραγόντων, όπως είναι οι IL-4 και IL-10, ανταγωνιστές των υποδοχέων, αναστολείς της ιντερλευκίνης και άλλοι, ώστε τελικά να οδηγεί σε τραυματισμό και απώλεια νευρώνων και συνάψεων και έκπτωση των γνωστικών λειτουργιών. Οι μεταβολές στο παρέγχυμα του εγκεφάλου συχνά συνοδεύονται από αλλαγές στα επίπεδα των φλεγμονωδών αυτών πρωτεϊνών στο περιφερικό αίμα, αν και τα αποτελέσματα από τις διάφορες μελέτες είναι συχνά αντικρουόμενα. Ωστόσο, γίνονται προσπάθειες για την ανίχνευση των κυτοκινών στην περιφέρεια και τη σύνδεση αυτών με την εξέλιξη της νόσου. Παράλληλα η φλεγμονή και τα σηματοδοτικά μονοπάτια των κυτοκινών που εμπλέκονται σε αυτή, μπορούν να αποτελέσουν πιθανούς στόχους είτε για τη πρόληψη είτε για τη θεραπεία της ΝΑ. Σκοπός της παρούσας εργασίας είναι η ανασκόπηση των μελετών, που υποδηλώνουν συσχέτιση μεταξύ αυτών των παραγόντων φλεγμονής και της παθογένειας της ΝΑ.

Λέξεις κλειδιά: Νόσος Alzheimer, φλεγμονή, κυτοκίνες.

Ε.Κ. Σταμούλη, Α.Μ. Πολίτης (σελίδα 264) - Πλήρες άρθρο